De gedeelde onderneming Smart: een goed idee of niet?

Ken je al Smart, de coöperatieve vennootschap van en voor ondernemers in België al? Deze gedeelde onderneming of coöperatie roept terecht enkele vragen op bij zelfstandigen die actief zijn in de cultuursector – en die daarbuiten. Wij zochten voor je uit wat Smart precies is, wat het voor je kan betekenen en wat de voor- en nadelen zijn.

Wat is Smart?

Werken als freelancer, maar dan zonder het zelfstandigenstatuut, kan dat? Met ‘Société Mutuelle pour Artistes’, of kort gezegd Smart, kan dit in principe. 

Smart is een coöperatieve vennootschap van en voor ondernemers (voornamelijk in de kunstsector) die ervoor zorgt dat je in alle vrijheid kunt ondernemen, zonder je zorgen te moeten maken over je loon of sociale zekerheid. Je kiest je opdrachtgevers helemaal zelf, maar je hoeft dus zelf geen zelfstandige te worden.

Omdat werkzekerheid in de cultuursector soms ver zoek is, kun je dankzij Smart toch op een veilige manier aan de slag. Want Smart biedt ondersteuning door op te treden als tussenpersoon  (werkgever), door onder andere een arbeidscontract op te stellen en je administratie (facturen, offertes, loonfiches…) mee op te volgen. 

Om deel uit te maken van deze coöperatieve vennootschap is het niet voldoende om louter lid te zijn; je moet immers vennoot worden in de onderneming. Dit houdt in dat je aandelen moet aankopen van Smart en dus een aandeelhouder wordt van de coöperatieve vennootschap. 

Voor wie is Smart?

Hoewel het door de volledige naam van Smart (Société Mutuelle pour Artistes) lijkt alsof de coöperatieve enkel voor mensen met een artiestenstatuut en kunstenaars is, klopt dit niet. Ongeacht in welke sector je actief bent en of je dit als zelfstandige in hoofd- of bijberoep doet, kan je toch vennoot worden van deze coöperatieve vennootschap.

Er zijn wel enkele (wettelijke) uitzonderingen voor bepaalde beroepsgroepen die geen deel kunnen uitmaken van de coöperatie, waaronder de vrije beroepen zoals advocaat, dokter of tandarts. 

Vennoot worden van Smart

Vennoot – en dus aandeelhouder – worden van een coöperatieve is een stuk makkelijker dan je zou denken. Om vennoot van Smart te worden, moet je één of meerdere aandelen per jaar kopen. Deze aandelen kosten 30 euro per stuk en geven je een stem in de algemene vergadering. Je geniet ook van de andere voordelen (en nadelen) die verbonden zijn aan het vennootschap. Daarnaast kun je ook gebruikmaken van de gedeelde administratie van Smart.

Let wel op, want het kapitaal dat je investeert (het kopen van aandelen) kun je niet terug krijgen. Daarnaast keert Smart ook geen dividenden uit en is het in principe ook niet mogelijk om je aandelen te verkopen. De winst van de coöperatie wordt integraal terug geïnvesteerd in Smart.

Wat zijn de voordelen van Smart?

Minder risicovol ondernemen

Als je niet de risico’s wilt lopen die een zelfstandige artiest heeft, dan kan je beroep doen op de juridische constructie van Smart. Er zijn namelijk enkele manieren waarop de coöperatieve vennootschap jouw ondernemingsrisico verlaagt. Zo is er een loongarantie waar je beroep op kunt doen als een klant je niet betaalt, maar Smart neemt ook de klanten die laattijdig betalen voor haar rekening.

Bij Smart ben je eigenlijk een werknemer, terwijl je toch geniet van het zelfstandig ondernemerschap, door zelf je klanten, diensten en prijzen te bepalen.

Gedeelde administratie

Een ander voordeel van vennoot worden bij Smart is dat je administratief en financieel beheer een stuk eenvoudiger wordt. De coöperatie neemt namelijk de rol van werkgever op zich en is verantwoordelijk voor alle sociale en fiscale aangiften met betrekking tot jouw activiteit. Dit omvat zaken zoals je btw-aangifte, boekhouding en je loonfiches. Ook heb je via Smart een btw-nummer, waardoor je dus btw kunt terugvorderen voor je beroepsgebonden uitgaven.

Online platform

Via het online platform heb je ook toegang tot handige tools, zoals onder andere de salaris- en budgetsimulator om je inkomsten en uitgaven te plannen. Ook kun je al je belangrijke documenten, zoals contracten, er veilig opslaan.

Andere voordelen

Ten slotte geniet je als vennoot bij Smart ook van de nodige verzekeringen, begeleiding, opleiding, juridische bijstand en gedeelde kantoorruimtes.

Wat zijn de nadelen van Smart?

Hoge beheerskosten

Naast de 30 euro die je jaarlijks moet betalen voor een aandeel, zijn er ook beheerskosten verbonden aan de diensten van Smart. Zo geef je een vast percentage (6.5%) van je omzet af en moet je een bijdrage leveren voor de RSZ (ongeveer 7% van je omzet).

Deze tarieven kunnen echter verschillend zijn afhankelijk van je activiteit of per jaar.

Geen beroepskosten

Als je werkt met Smart kun je geen beroepskosten inbrengen, omdat je eigenlijk een werknemer bent en geen zelfstandige. Nieuwe laptop? Tekenbureau? Beeldhouwmateriaal? Allemaal niet fiscaal aftrekbaar binnen dit systeem.

Geen persoonlijke branding

Je bent eigenlijk werknemer bij Smart, daarom worden alle facturen en contracten voor jouw diensten uitgestuurd in naam van Smart. Dit heeft een negatieve invloed op je persoonlijke branding. Als je nadien toch overschakelt naar het zelfstandig ondernemerschap, is de kans groot dat je klanten je naam niet kennen.

Weinig democratisch

Hoewel in theorie elke coöperant van de vennootschap een stem heeft, hebben de bestuurders van Smart het laatste woord. Uit de statuten blijkt dat, zowel in de Algemene Vergadering als in de Raad van Bestuur, andere vennoten dan de twee bestuurders principieel geen zeggenschap hebben over de strategische keuzes van Smart. Ook wanneer je meerdere aandelen in de coöperatieve hebt, blijft het aantal stemmen dat je kunt uitbrengen in een algemene vergadering beperkt tot 1. Je bent dan misschien wel aandeelhouder, maar in de praktijk heb je enkel een invloed op randzaken.

Gevolgen op vlak van sociale zekerheid

Veel artiesten  in de cultuursector verkiezen het werken onder een arbeidscontract boven zelfstandig te zijn, omdat dit meer sociale rechten zou opbouwen. Echter is het belangrijk om in het achterhoofd te houden dat je door de uitkering van een minimumloon via Smart een minimum aan sociale zekerheids- en pensioenrechten opbouwt. Hoewel deze in de regel hoger zijn dan die van een zelfstandige, is het voor degenen die risico-avers zijn en de opportuniteit hebben waarschijnlijk beter om als “regulier” werknemer ergens aan de slag te gaan.

Is Smart interessant voor ondernemers?

Als je als kunstenaar van de vrijheid van een zelfstandige wilt genieten met een minimum aan administratieve zorgen, dan is Smart een relatief goede oplossing. Ook de mogelijkheid om sociale rechten op te bouwen via een minimumloon kan interessant zijn. 

Er zijn echter wel enkele significante nadelen verbonden aan het werken onder de juridische constructie van Smart. Afhankelijk van je situatie is het mogelijk dat deze niet in verhouding staan tot het eigenlijke voordeel dat je hebt door als werknemer van Smart te fungeren. 

Is je aansluiten bij Smart nu een goed idee is of niet? Dat hangt volledig af van jouw persoonlijke situatie en voorkeuren. 

Praat er gratis en vrijblijvend over met één van de belastingcoaches van het Accountable Team. ✨