Zelfstandige worden als kunstenaar: in hoofdberoep of bijberoep?

Als kunstenaar of artiest kan je in opdracht werken of je eigen kunst creëren om te verkopen. In het eerste geval kan je als werknemer of als zelfstandige aan de slag. In het tweede geval enkel als zelfstandige. 

Maar hoe zit dat nu precies om zelfstandige te worden als kunstenaar? Hier bespreken we de voornaamste voorwaarden, de administratieve taken en het verschil tussen een zelfstandig kunstenaar in hoofdberoep en bijberoep. 

Zelfstandige worden als kunstenaar of als werknemer werken? 

Terwijl je als werknemer van meer zekerheid geniet, heb je als zelfstandig kunstenaar meer vrijheid. Zo bepaal je zelf je uren, maar ook je verloning. Bovendien heb je meer artistieke vrijheid als zelfstandige. 

Vooral die artistieke vrijheid is belangrijk wanneer het gaat om jouw statuut. (Men heeft het ook over het woord “gezag”.) Wanneer iemand anders grote controle heeft over jouw prestaties en het resultaat van je werk, wordt je eerder als werknemer dan als zelfstandige beschouwd. Als werknemer kan je werken in loondienst, via interim of via een SBK (sociaal bureau voor kunstenaars). 

Tenslotte bestaat er een soort middenweg: artikel 1bis. Dit is interessant wanneer je geen arbeidsovereenkomst kan afsluiten maar wel wil genieten van de voordelen van een werknemer.

Een gebrek aan gezag is dus belangrijk om als zelfstandige beschouwd te worden. Maar dat is zeker niet de enige voorwaarde…

Wat zijn de voorwaarden om zelfstandige te worden als kunstenaar?

De belangrijkste voorwaarde om zelfstandige te worden als kunstenaar is genoeg geld verdienen. Als zelfstandige heb je allerlei kosten zoals je sociale bijdragen, belastingen en verzekeringen. Daarnaast moet je natuurlijk voldoende overhouden om ervan te kunnen leven.

Wanneer je enkel iets wil bijverdienen als kunstenaar kan je eventueel zelfstandige in bijberoep worden. Maar voor kleinere bedragen is het misschien interessanter om ze aan te geven in je belastingen als occasionele inkomsten, vrijwilligersinkomen of via de KVR (kleine vergoedingsregeling).

Naast geld is ook de inhoud van je werk belangrijk. Niet iedereen wordt als kunstenaar beschouwd en niet alle opdrachten tellen mee als artistieke prestaties. Dit is belangrijk voor je sociaal statuut en de btw. Laten we dus eerst eens kijken hoe dat precies in elkaar zit. 

In principe bepaalt niet de persoon maar de activiteit of iemand al dan niet als kunstenaar wordt beschouwd. Helaas zijn er geen eenduidige regels over deze activiteiten of “artistieke prestaties”. Officieel gaat het om de creatie of uitvoering van audiovisuele en beeldende kunsten, muziek, literatuur, spektakel, theater en choreografie. Maar wat betekent dat precies? De vroegere Commissie Kunstenaars heeft daarom een lijst gemaakt van wat zij als artistieke prestaties beschouwen. Dit geeft meer duidelijkheid maar geen garantie. In laatste instantie oordeelt de rechter bij onduidelijkheden.

Wat moet je doen om zelfstandige te worden als kunstenaar?

Ervan overtuigd dat een zelfstandig statuut als kunstenaar de beste keuze is en dat je aan de voorwaarden voldoet? Stel dan een businessplan op. Zo weet je helemaal zeker of je zelfstandige activiteiten financieel haalbaar zijn—niet alleen nu maar ook in de toekomst.

Ga ook na wat je kosten en verplichtingen zijn. Je moet in ieder geval al zeker de volgende verplichtingen nakomen:

• Je moet een ondernemingsnummer aanvragen.
• Je moet je inschrijven bij een sociaal verzekeringsfonds.
• Je zal btw en andere belastingen moeten betalen.
• Je zal facturen moeten opmaken en versturen

Daarnaast is het ook zeer nuttig maar niet verplicht om algemene voorwaarden op te stellen en een zelfstandigheidsverklaring aan te vragen.

💡Accountable tip: Zonder twijfel vind je meer voldoening in de taken van een kunstenaar dan die van een boekhouder. Gebruik daarom Accountable om je facturen te maken, bonnetjes bij te houden en op tijd je belastingaangifte in te dienen. Probeer het nu gratis.

Zelfstandig kunstenaar in hoofdberoep of in bijberoep?

Heb je nog een andere job als werknemer, onderwijzer of ambtenaar, dan kan je ervoor kiezen om zelfstandige in bijberoep te worden.

Heb je momenteel geen andere job, dan denk je er misschien toch over na om naast je zelfstandige activiteit nog een andere bron van inkomsten te zoeken.

Die keuze tussen zelfstandige in hoofdberoep of bijberoep heeft vooral gevolgen op vlak van sociale bijdragen. Je betaalt minder sociale bijdragen als kunstenaar in bijberoep maar je bouwt er geen sociale bescherming mee op.

Voorwaarden om zelfstandige in bijberoep te worden

Om zelfstandige in bijberoep te worden, moet je dus ergens anders als werknemer aan de slag. Dat kan als arbeider, bediende, ambtenaar of onderwijzer. Voor iedere groep zijn de regels net iets anders.

👷 Een arbeider of bediende moet minimaal 19 uur per week werken.

🧑‍🏫 Een vastbenoemde leerkracht moet minstens 60% van een volledig uurrooster werken en een leerkracht die niet vast benoemd is minstens 50%.

🧑‍💼 Een ambtenaar moet minstens 8 maanden of 200 dagen per jaar werken. Daarvan moet het gepresteerde uurrooster minstens de helft van een voltijdse betrekking zijn. Bovendien moeten ambtenaren vaak toestemming vragen aan hun werkgever.

De Rijksdienst voor de Sociale Verzekering der Zelfstandigen (RSVZ) zal elk kwartaal de voorwaarde van de halftijdse tewerkstelling evalueren. Als je niet aan de voorwaarden voldoet, zal de overheid je als zelfstandige in hoofdberoep beschouwen. Je zal dan ook veel meer sociale bijdragen moeten betalen.

Veelgestelde vragen over het zelfstandig statuut als kunstenaar (FAQ)